Таццяна зайшла ў пустую кухню, уткнулася ілбом у халаднаватую шыбіну, па якой звонку, як па яе душы, цяклі ручаінкі слёз. "Трымацца… Трымацца! – загадвала яна сабе. – Дзеля Васі. Я павінна, я не магу расслабіцца. Не магу плюнуць яму ў твар, выгнаць з кватэры… Я павінна пратрымацца хоць бы гэтыя два дні… Я змагу, сынок…”
За яе спіной ціхенька рыпнулі дзверы.
– Як ты магла не сказаць мне пра сына? – прамовіў замест прывітання блакітнавокі чалавек з яе мінулага жыцця, як толькі яна азірнулася.
Яе захліснулі боль, крыўда, злосць: як ён смее яе ў нечым папракаць?!! Ён, ён, які… У гэтую самую хвіліну!
– Што ты тут робіш? – яна ледзь стрымлівалася, каб не крычаць на ўвесь голас – за тонкімі дзвярыма знаходзіліся людзі, многім з якіх ох як хацелася даведацца, з кім гэта Таццяна Аляксееўна зачынілася ў кухні і чаму так раптоўна ў яе вачах замест болю з’явіўся гнеў. – Пра якога сына ты хацеў даведацца? У цябе яго ніколі не было, ты адмовіўся ад яго, ненароджанага, і ад мяне, яго маці, больш за дваццаць гадоў назад – ці ты забыўся?! Ты цудоўна жыў без сына ўвесь гэты час – і сёння, у такі момант, заяўляешся сюды, каб папракнуць мяне, што ты нічога не ведаеш пра свайго сына? Ды як ты можаш?
– Я не ведаў аб тым, што ў мяне ёсць сын, – у яго голасе з’явіліся вінаватыя ноткі…
– Не ведаў, бо не хацеў гэтага ведаць! Вася – не твой сын! Ты нічога не зрабіў для таго, каб стаць яму бацькам – хоць якім: добрым, дрэнным…
– Ну чаму ж нічога? Я даў яму жыццё.
– Гэта я дала яму жыццё! Насуперак усяму, насуперак тваёй здрадзе. Ты нават не ведаў, ёсць у цябе сын ці не, не ведаў як мы жылі ўпрогаладзь, пакуль ты цешыўся са сваёй пластмасавай Віялетай! У тваіх дзяцей, напэўна ж, было ўсё...
– У мяне няма дзяцей. І Віялеты даўно няма. У мяне нікога няма. Нікога, акрамя Васілька…
– І Васілька ў цябе няма! І ніколі не было!
Ён унурыў галаву і з роспаччу прамовіў:
– Так, зараз ужо няма і Васілька… Я страціў сына не паспеўшы яго набыць…
Прыгорбленая постаць выглядала зусім старэчай, і на нейкі момант ёй стала шкада яго. Таня змоўкла. А потым ціха прамовіла ўжо зусім іншым голасам:
– Ведаеш, я столькі гадоў марыла цябе ўбачыць і спытаць: чаму? За што? Хацела, каб ты ўбачыў, якім вырас Вася – прыгожы, разумны, твой сын, ад якога ты адмовіўся, нават не пабачыўшы яго, і зразумеў, што ты страціў. А зараз – не хачу. Нічога не хачу – ні чуць цябе, ні бачыць, ні гаварыць… Ідзі адсюль, калі ласка.
Ён доўга маўчаў. Пасля спытаў:
– Але я магу пабыць на пахаванні?
Яна ўявіла, што ў гэтыя самыя апошнія хвіліны, якія ёй так хочацца правесці сам-насам са сваім Васільком, ажывіць у памяці кожны момант, калі яны былі разам, успомніць яго маленькага, ласкавага і пяшчотнага, хуліганістага падлетка, вясёлага жартаўлівага юнака – увесь час побач будзе гэты нахабны злодзей, які прыйшоў, каб украсці ў яе ўсё тое, чаго некалі не схацеў ведаць … Ёй захацелася завыць ад роспачы: толькі не гэта! Госпадзі, не дазволь…
Але яна стрымалася. Падумала: зрэшты, там усё роўна будзе натоўп чужых людзей. Гэта для яе яны чужыя, а для Васілька, напэўна ж, былі сябрамі, прыяцелямі, знаёмымі. І кожны захоча з ім развітацца. Дык якая розніца – на аднаго больш ці менш? І хто ведае, як бы Вася паставіўся да бацькі, калі б ён раптам з’явіўся ў яго жыцці?
– Так, ты можаш пабыць на пахаванні, – пасля доўгай паўзы сказала яна амаль што спакойна. – Але больш ніколі – разумееш: НІКОЛІ!!! я не хачу цябе бачыць.
– Але мы маглі б пагаварыць. Потым, як усё крыху ўляжацца. Дзе-небудзь у спакойнай абстаноўцы. Усё ж нам ёсць што ўспомніць…
– Нам няма чаго ўспамінаць! – яна зноў пачала "заводзіцца”. – І нішто ніколі не ўляжацца! Я ж ясна сказала: я не хачу цябе бачыць, не хачу цябе ведаць, не хачу пра цябе чуць – гэтак жа, як ты не хацеў ведаць і чуць пра нас усе гэтыя гады!
Таццяна выставіла ўперад рукі, нібы хацела адмежавацца ад свайго мінулага, якое раптам з’явілася ў яе жыцці ў вобразе гэтага блакітнавокага чалавека: знікні, прашу цябе, знікні…
На правай руцэ бліснуў пярсцёнак, і госць, напэўна, заўважыў гэты недарэчны сёння бляск шчасця. Не стрымаўся, усміхнуўся крыва:
– Ну, ты ўжо так моцна не строй з сябе няшчасную ахвяру, падманутую жаніхом-нягоднікам. Я бачу, што ўсё ў цябе ў парадку: дзеці, муж, жывеш, мяркуючы па абстаноўцы, не бедна… Вунь, якія пярсцёнкі носіш!
Таццяна недаўменна паглядзела на яго, затым на свае рукі: аб чым гэта ён, які пярсцёнак? Але паціху стужка ў яе галаве пачала адмотвацца – здаецца, яна ўспомніла… І ў адно імгненне ранейшыя роспач, гнеў, спачуванне ў яе душы змяніліся спакоем – тым самым халодным спакоем, якога тыя, хто яе добра ведаў, баяліся больш за ўсё.
Яна схавала руку пад чорны шалік, што спускаўся з плячэй і прамовіла:
– Так, у мяне ўсё ў парадку. Лепш, чым ва ўсіх. Зрэшты, як і заўсёды…
– Прабач, я не тое хацеў сказаць, – ён, здаецца, зразумеў, што перагнуў палку, ляпнуў недарэчнасць.
– Паслухайце, Аляксандр – прабачце, забылася, як вас па бацьку. Давайце падсумуем вышэйсказанае. Так, мой сын Вася – ён, на жаль, і ваш сын. Пра якога вы нічога не ведалі – гэта было маё рашэнне, і позна абмяркоўваць, правільнае ці не. І пра якога вы не хацелі ведаць – і гэта было ваша асабістае нежаданне. Здарылася вялікае няшчасце: Вася загінуў і не можа зараз сказаць, хоча ён вас ведаць і прызнаваць сваім бацькам ці не. Пагэтаму я бяру на сябе смеласць дазволіць вам прысутнічаць на яго пахаванні. Я лічу, што гэта ваша бацькоўскае права – на жаль, апошняе, якім вы можаце скарыстацца. І на гэтым нашы з вамі стасункі заканчваюцца. Больш абмяркоўваць нам няма чаго. Да пабачэння.
Саша зразумеў, што працягваць размову няма сэнсу і выйшаў, ціхенька прычыніўшы дзверы.
Таня зноў паглядзела на сваю правую руку, на прыгожы пярсцёнак, які так недарэчна пабліскваў на сярэднім пальцы. "Божа, як жа дорага я плачу за сваё такое кароткае шчасце”, – падумала з болем. Затым зняла пярсцёнак і асцярожна паклала яго ў прыгожую фарфоравую цукерачніцу.
* * *
– Таня, нам трэба пагаварыць… – Юра крануў яе за плячо, і Таццяна расплюшчыла вочы.
– Юра, я не хачу. І не магу. Давай лепш заўтра…
– Таня, я прашу цябе аб гэтым вось ужо каторы дзень, і кожны дзень чую гэтае: "Давай заўтра”. Але далей адкладваць немагчыма, гэта сур’ёзна…
Таццяна нацягнула на галаву плед:
– Ты ж, напэўна, зноў будзеш гаварыць, што так нельга – цэлымі днямі ляжаць на канапе і паглядаць у столь, што трэба ўзяць сябе ў рукі, што я моцная жанчына і не павінна раскісаць, што ў мяне ёсць яшчэ адзін сын і я павінна жыць дзеля яго, што калі я не магу справіцца сама, то трэба звярнуцца да доктара, так? Ты мне гэта гаварыў ужо сто разоў, Юра. Я з табой цалкам згодная, я ўсё гэта ведаю і разумею. Заўтра я падымуся, памыюся і пайду на работу. А сёння – не магу і не хачу. Ні думаць, ні гаварыць… Прабач…
Юра цяжка ўздыхнуў:
– Таня, ты ўжо амаль тры месяцы ляжыш на гэтай канапе, пад гэтым пледам, у гэтым халаце. Я разумею тваё гора, але Васю ты гэтым не вернеш. Падумай – ці спадабалася б ты яму сёння, вось такая – нямытая, раскудлачаная… – паспрабаваў ён націснуць з іншага боку, зачапіць яе самалюбства.
– А навошта мне некаму падабацца?.. Магу я пабыць такой, як мне хочацца? Я ўсё жыццё была такой, як трэба – некаму, не мне. А зараз я такая, як я ёсць. Не падабаюся? То я не трымаю… Наадварот – прашу, у каторы ўжо раз: пакінь мяне, калі ласка! Дай мне пабыць адной… Я нікога не хачу бачыць і нікога не хачу чуць…
– Таня, ну што ты такое гаворыш! – бездапаможна ўздыхнуў Юра.
…Увесь гэты час, як пахавалі Васілька, яна практычна не падымалася з канапы. Пахаванне адстаяла, як стойкі алавяны салдацік – ні гуку, ні слязінкі. А вярнулася з могілак – і звалілася. Праспала амаль суткі – яе ніхто не будзіў. А калі прачнулася, не спяшалася падымацца: ляжала на канапе і глядзела ў адну кропку.
– Танечка, заплач, – прасіў Юра, пяшчотна пагладжваючы яе руку. – Паплач, табе лягчэй стане.
– Я не магу, Юра, – Таня прысела і ўткнулася яму ў плячо. – Я хачу, праўда – і не магу. Слёзы – яны недзе там, глыбока-глыбока, на самым донцы душы, яны, здаецца, скамянелі і не могуць прабіцца на паверхню…
Ён пагладжваў яе па галаве, як маленькую, і маўчаў, не ведаючы, як суцішыць яе боль, як прыняць на сябе хоць малую яго часцінку.
– Мне так цяжка, Юра… Я адчуваю сябе такой вінаватай… – прашаптала Таня ледзь чутна.
– Чым жа ты вінаватая, любая? – адхінуў ён Таню ад сябе, каб зазірнуць ёй у вочы. – Што ты магла змяніць? Калі б ты нават прадбачыла ўсё і паспрабавала не пусціць яго ў той сплаў, то не змагла б. Вася дарослы чалавек, і ты лепш, чым я, ведаеш, які ён упарты…
– Я не ў тым вінаватая – канешне, я б не змагла яго ўтрымаць, калі ён нешта надумаў. Я ў іншым вінаватая – у галоўным. Я была вельмі шчаслівай увесь мінулы год. Проста немагчыма, недаравальна шчаслівай… Недзе ў падсвядомасці жыло адчуванне, што так быць не можа, не павінна, што за ўсё давядзецца плаціць. Але я нават уявіць не магла, што такой дарагой цаной. Я сваім шчасцем справакавала зайздрасць багоў. Я недзе чытала, што так бывае… І яны мне жорстка адпомсцілі… У той самы момант, як мы з табой пілі крамбамбулю ў рэстаране… Ці нават тут, у кватэры… У той самы момант забівалі майго сына…
– Танечка, ну што ты прыдумляеш! Няма ніякай тваёй віны ў тым, што адбылося. Гэта няшчасце, трагічны збег абставін. Тых бандытаў, што забілі Васю, будуць судзіць. Яны былі п’яныя. Прычапіліся да дзяўчат, Вася кінуўся іх абараняць. У аднаго з тых адмарозкаў аказаўся нож. Ну і вось…
– Не, Юра, ты не разумееш. Усё што адбылося – гэта толькі вынік. А прычына – гэта зайздрасць багоў. Нельга быць такой шчаслівай…
– Я тут падумала, Юра, – памаўчаўшы, прамовіла Таццяна. – Мы павінны расстацца. Нам нельга быць разам. Каб не выклікаць яшчэ большую зайздрасць і яшчэ большы гнеў…
– Таня, ну што ты выдумляеш! – амаль што раззлаваўся Юра. – Ты ўвогуле разумееш, пра што гаворыш? Нейкую зайздрасць багоў нафантазіравала… Ты ж хрысціянка, у царкву ходзіш, верыш у тое, што Бог – адзін, што ён добры і літасцівы.
– Так, Бог – адзін. Але каля яго там труцца розныя бажкі – ну не зусім богі, а такія, крыху падобныя на людзей, – тлумачыла яна яму, як маленькаму: і чаму ён не разумее? – Яны розныя бываюць – добрыя, злыя, зайздрослівыя. І ў іх ёсць магчымасць уплываць на лёсы людзей. Іх лепш не злаваць, яны могуць шмат бяды нарабіць. А я вось узлавала…– уздыхнула Таня. – І зараз расплачваюся…
– Але ж і напрыдумвала! Табе кніжкі пісаць трэба, фантазёрка! Няма ніякіх зайздрослівых бажкоў, ніхто табе не помсціць – няма за што. Так, у нас здарылася вялікае гора. Але змяніць ужо нічога нельга. І трэба думаць, як жыць далей – з гэтым болем, з гэтым горам. Павер мне: у бядзе блізкія людзі павінны трымацца разам. Разумееш – РАЗАМ! Каб выстаяць, не зламацца, каб падтрымліваць адзін аднаго, сілай дзяліцца. Бліжэй, чым ты, у мяне нікога няма. Табе зараз цяжка – і хачу падзяліцца з табой часцінкай сябе. Гэтак жа, як ты некалі падтрымала мяне сваёй сілай. А ты прыдумала – расстацца… Пасля таго, як я цябе знайшоў – адну-адзіную ў свеце, цяпер, калі нам так цяжка – як я магу цябе адпусціць? Як сам магу застацца без цябе? Навошта – каб зламацца па адным?
Таня маўчала, яна сядзела, абхапіўшы калені рукамі і ўткнуўшы ў іх падбародак, і глядзела ў адну кропку…
– Ты з-за гэтых сваіх фантазій зняла мой падарунак? – памаўчаўшы, спытаў Юра аб тым, што непакоіла яго з таго часу, як ён заўважыў, што на руцэ ў Тані няма падоранага напярэдадні трагедыі пярсцёнка.
– Які падарунак? – паглядзела яна здзіўлена.
– Пярсцёнак. Твой заручальны пярсцёнак, – ён узяў яе правую руку і пяшчотна пацалаваў кожны пальчык.
– Пярсцёнак? – яна недаўменна разглядвала свае рукі. – Які пярсцёнак, Юра? Я нешта цябе не разумею… І ўвогуле – я так стамілася… Можна, я паляжу крышачку? Давай заўтра пагаворым…
І гэтае "заўтра” цягнулася вось ужо трэці месяц.
Пакуль быў дома Андрэйка, Таццяна яшчэ час ад часу падымалася, каб зварыць хлопчыку пельмені ці падсмажыць яечню. А калі ў верасні сын адправіўся на вучобу ў сувораўскае вучылішча, злегла зусім. Юра спрабаваў пагаварыць з ёй, выцягнуць на прагулку. Прывозіў з вёскі маці, каб тая неяк паўплывала на дачку, запрашаў псіхатэрапеўтаў, запіхваў у яе антыдэпрэсанты – Таццяна на ўсё і на ўсіх глядзела затуманенымі вачамі. І ўсім гаварыла адно і тое:
– Адчапіцеся ад мяне, я не хворая. Я проста вельмі стамілася. Вось паляжу крышку, адзін дзянёк – і заўтра падымуся і пайду на работу. А сёння дайце мне адпачыць.
Накрывалася з галавой пледам і адварочвалася да сцяны.
Юра ўсур’ёз трывожыўся за яе душэўны стан, але не ведаў, як дапамагчы, як вывесці Таццяну з гэтай дэпрэсіі. Ён варыў ранкам яе любімую каву і прымушаў выпіць. Яна піла яе, як пратэрмінаваны кефір, зморшчыўшыся, і адразу ішла на канапу. Ён прыносіў з магазіна яе любімыя пірожныя, Таня механічна жавала іх, не адчуваючы смаку. Ён варыў ёй аўсяную кашу і карміў з лыжачкі – яна паслухмяна з’ядала, дзякавала і зноў утрапёна глядзела ў адну кропку. Ён абуваў ёй красоўкі, надзяваў куртку і вёў вечарам на прагулку – яна паслухмяна ішла побач, абапіраючыся на яго руку, слухала Юраву балбатню пра справы на фірме, пра навіны гарадскога жыцця – але наўрад ці чула хоць слова. І паварочвала дахаты, калі ён стамляўся хадзіць і гаварыць ці заўважаў, што ў Тані заледзянелі рукі. У кватэры яна хуценька разувалася, распраналася і нырала пад плед, адвярнуўшыся да сцяны.
Але сёння ў Юры быў намер сур’ёзна пагаварыць з Таццянай. Справы фірмы патрабавалі неадкладнага ўмяшання дырэктара – а дырэктар трэці месяц ляжаў на канапе, і гэта, падобна, цалкам задавальняла некаторых супрацоўнікаў і калег. Ён толькі не ведаў, як разбудзіць яе свядомасць, прымусіць думаць, разважаць, як вывесці Таццяну з таго летаргічнага стану, у які яна пагрузілася пасля смерці сына.
Вярнуўшыся з кухні, Юра пастаяў нейкі момант над скручанай абаранкам такой роднай і дарагой фігуркай, уздыхнуў, ціхенька прамовіў: "Прабач, так трэба”, – і рашуча сцягнуў плед. Затым, нягледзячы на пярэчанні Таццяны, зняў з яе халат і на руках панёс у ванны пакой. Усадзіўшы ў ванну, стаў па чарзе уключаць магутны струмень то гарачай, то халоднай вады і бязлітасна біць ім па плячах яе, па руках, нагах, па галаве. Аж да таго часу, пакуль яе слабыя просьбы: "Юра, ну што ты робіш… Ну хопіць, калі ласка, я прашу цябе…” – не перарваліся гнеўным крыкам: "Ты што, закатаваць мяне тут вырашыў, фашыст пракляты?! Адпусці, зараз жа!”
Тады Юрый накінуў на яе махровы пушысты халат, аднёс на кухню, наліў у дзве шклянкі каньяку – ёй і сабе.
– Пі!
Яна злосна перакуліла чарку – і папярхнулася. Доўга кашляла, хапала паветра ротам… Ён паглядаў на яе са спачувальна-іранічнай усмешкай.
Калі Таццяна ўрэшце аддыхалася, сярдзіта спытала:
– А закусіць ёсць чым? Ці ты вырашыў мяне сёння звесці на той свет – не мыццём, дык спайваннем?
Яна злуецца! Яна папрасіла есці! Яна спрабуе каламбурыць! Яшчэ не верачы, што атрымалася, што яна вярнулася, Юра моўчкі парэзаў, што было ў халадзільніку – вяндліну, агурок, сыр. Таццяна накінулася на яду, нібы бачыла яе ўпершыню.
Калі ж урэшце насыцілася і пацягнулася да філіжанкі з толькі што заваранай кавай, ён паўтарыў:
– Таня, нам трэба сур’ёзна пагаварыць…
– Што, табе нарэшце надакучыла вазіцца з дэпрэсіўнай неўрастэнічкай, і ты мяне кідаеш? – усміхнулася яна. – Правільна! Я б на тваім месцы даўно так зрабіла!
– Дазволь табе не паверыць – ведаю, што не зрабіла б. І ты добра ведаеш, што я так не зраблю.
– Што, шкадуеш старую хворую жанчыну? – працягвала яна пад’юджваць – яго ці сябе.
– Ну, не такую ўжо і хворую… І не вельмі старую. І не шкадую – кахаю… – развёў ён рукамі. – А каханне, як вядома, рэч злая…
Такі адказ, здаецца, збіў яе ваяўнічы настрой, і Таня, зусім неінтэлігентна, гучна, са смакам, па-вясковаму адсярбнуўшы кавы – на гэты раз з колішняй непрыхаванай асалодай, што не прамінуў адзначыць Юра – спытала, як ні ў чым не бывала:
– Аб чым такім сур’ёзным ты хочаш са мной пагаварыць? Прычым прама сёння, а не заўтра і не паслязаўтра?
Памаўчаўшы крыху, Юра пачаў здаля:
– Дазволь для пачатку задаць табе пару пытанняў. Толькі, калі ласка, адкажы шчыра і сур’ёзна. Скажы, Таня, хто і што для цябе дорага ў гэтым жыцці?
– І гэтае філасафічнае пытанне не магло пацярпець да заўтра? – спахмурнела Таццяна.
Юра зразумеў, што сказаў глупства, да таго ж у самы непадыходзячы момант: яна ўспомніла сына і зараз зноў адправіцца на канапу… І пайшоў у наступ, забыўшыся пра стратэгію:
– Не магло. Я разумею, ты зараз падумала пра Васю. Але з адыходам нават самага дарагога чалавека жыццё не спыняецца. Ёсць жа яшчэ людзі і рэчы, якія табе дарагія, так?
– Канешне, – паціснула плячыма Таццяна. – Гэта Андрэйка, мама. І ты…
Апошняе слова Таццяна ледзь выдыхнула – нібы зноў баялася выклікаць зайздрасць багоў. Нешта цёплае варухнулася ў яго недзе ў сонечным спляценні, але Юра не дазволіў сабе схапіць яе ў абярэмак, абсыпаць пацалункамі прама зараз. "Потым!” – загадаў сабе ў думках. І працягваў дапытвацца:
– А яшчэ?
Таня задумалася.
– А яшчэ – мая справа, – адказала ўпэўнена праз нейкі момант.
– Але чаму ты ставіш справу ў адзін шэраг з самымі дарагімі табе людзьмі?
– Ну як чаму? – паціснула плячыма Таццяна. – Таму, што гэта – МАЯ справа. Таму, што яна – як маё дзіця: я нараджала гэтую фірму, я яе расціла, падымала на ногі. Я хварэла разам з ёй, радавалася яе поспехам. Таму, што тут працуюць людзі, якія са мной з самага першага дня, яны некалі паверылі мне, хоць верыць, магчыма, і не было каму і чаму – і зараз я ў адказе за іх. Ну і ўрэшце таму, што ад паспяховасці маёй справы залежыць дабрабыт дарагіх мне людзей… Мне трэба падымаць, выводзіць у людзі Андрэйку, дагледзець маму…
Юра слухаў яе і не мог нарадавацца: перад ім была яго Таццяна, ранейшая: разумная, лагічная, упэўненая. З ёй ужо можна было сур’ёзна гаварыць і спрабаваць вырашаць праблемы. Надышоў час перайсці да галоўнага.
– А што б ты сказала, калі б даведалася, што твая фірма, справа твайго жыцця, знаходзіцца на парозе банкруцтва?
Таццяна рассмяялася:
– Я б сказала, што гэта – глупства. Што гэтага не можа быць – таму што гэтага не можа быць ніколі! Ну якое банкруцтва, Юра? Ты хоць разумееш, пра што ты гаворыш? Я не была на фірме два месяцы…
– Амаль што тры, – паправіў Юра
– Ну добра, няхай тры. Але там усё было ў парадку: доўгатэрміновыя дагаворы з пастаўшчыкамі тканіны і фурнітуры, кантракт да канца года з палякамі, які яны збіраліся пралангіраваць і на наступны год, цікавыя прапановы ад расіян і славакаў – Святлана працуе над прапанаванымі імі мадэлямі. Я думаю, да гэтага часу ўжо адшыты эталонныя ўзоры, можна адсылаць заказчыкам на зацвярджэнне, а праз тыдзень-другі запускаць у лінію. Калі мы завяжамся з гэтымі заказамі і падпішам дагаворы, нам нават капрызы палякаў не страшныя! А ты кажаш – банкруцтва… Ты мяне спецыяльна палохаеш, Юра, каб вывесці з дэпрэсіі? Не хвалюйся, я спраўлюся…
– Я ніколькі не сумняваюся, што справішся, – не вельмі весела ўсміхнуўся Юра. – Справа толькі ў тым – калі? Каб не было занадта позна. Зараз сапраўды прамаруджванне смерці падобнае. Я ні ў якім разе не збіраўся запалохваць цябе. Але прабач, Таня, калі ты, дырэктар фірмы, апошні раз глядзела бухгалтарскія дакументы, унікала ў эканоміку вытворчага працэсу?
Таццяна сумелася.
– Ну гэтым зараз больш Валодзя займаецца, пасля падзелу абавязкаў за мною, як ты ведаеш, засталася стратэгія развіцця, партнёры, менеджмент, а за ім – аператыўнае кіраванне. Але да чаго ты хіліш, нешта я не разумею…
– Я даўно хацеў з табой аб гэтым пагаварыць, ды ўсё неяк не выпадала. А потым усё гэта навалілася, і табе стала не да вытворчых спраў. Але зараз адкладваць ужо няма куды… Словам, у мяне даўно ўзніклі падазрэнні, што Валодзя… Прабач – Уладзімір Сямёнавіч… Словам, ён паводзіць сябе не вельмі прыстойна. У адносінах да сваёй сям’і, да цябе і, што самае небяспечнае, – у адносінах да фірмы…
Таня ўсміхнулася і паглядзела на яго паблажліва – як на пяцікласніка, які сцвярджае, што вынайшаў вечны рухавік.
– Юра, я не ведаю, на чым грунтуюцца твае падазрэнні, але скажу адразу: ты памыляешся! Валодзю я веру, як самой сабе. Я ж расказвала табе: мы аднакурснікі, пяць гадоў вучыліся ў адной групе. А потым разам пачыналі гэты бізнес, разам пазычалі грошы, разам шылі начамі першыя касцюмы і сукенкі, вазілі іх на рынак, адбіваліся ад рэкету. Што называецца, хлеба скарынку – і тую папалам дзялілі, такое здаралася ў літаральным сэнсе. Фірма – наша агульная справа, і банкруціць яе – гэта банкруціць сябе. Які сэнс, скажы? Гэта такое ж яго дзецішча, як і маё, і дабрабыт яго сям’і гэтак жа залежыць ад працвітання фірмы, як і маёй. Не, Юра, ты нешта пераблытаў, "накруціў” сябе… Ці ты завёў гэтую размову толькі для таго, каб падняць мяне з канапы? – ёй падалося, што яна разгадала яго стратэгічны план. – Калі гэта так, можаш лічыць місію выкананай: табе гэта ўдалося.
– Я рады, што хоць гэта мне ўдалося, калі не ўдаецца растлумачыць табе ўсю сур’ёзнасць становішча. Павер, Таня: я не наганяю на цябе страх – я сам быў бы рады зразумець, што памыляюся. Але я бачу тое, што ты не бачыла раней і тым больш – у апошні час. У нас на фірме зараз творыцца нешта неверагоднае. Я табе спрабаваў пра гэта расказваць падчас нашых вечаровых прагулак, але ты мяне, я так разумею, не чула.
– Ну і што ж такога неверагоднага адбылося на фірме за маю адсутнасць? – Таццяна, склаўшы рукі на грудзях, скептычна паглядвала на пахмурнеўшага Юрыя. – Расказвай – на гэты раз я слухаю цябе вельмі ўважліва…
– Нават не ведаю, з чаго пачаць, – здаецца, ён разгубіўся.
– Ну пачні з самага галоўнага і самага, па тваім меркаванні, страшнага…
– З гэтага я ўжо пачаў, ты не паверыла. Таму пачну з драбнейшых цаглінак…
Юра адчыніў фортачку і закурыў.
– Ты тут гаварыла пра прапанову расіян і славакаў, пра магчымыя кантракты з імі. А між тым, Святлана, якая, па тваіх разліках, павінна была ўжо закончыць распрацоўку новых мадэляў і нават адшыць эталонныя ўзоры, звольнілася два месяцы назад.
– Як гэта – звольнілася? Як яна магла – не выканаўшы нашы дамоўленасці? Света вельмі адказны чалавек, яна не магла так паступіць…
– Света – не магла. А Уладзімір Сямёнавіч – мог. Ён не прадоўжыў з ёй кантракт, які закончыўся якраз два месяцы назад.
– Ты сур’ёзна? Ён што, звар’яцеў, дзе мы такога мадэльера знойдзем? Трэба яе вярнуць!
– Гэта наўрад ці. Яе, наколькі я ведаю, назаўтра ж запрасілі на работу нашы галоўныя канкурэнты. І зарплату прапанавалі ў два разы большую. Так што Святлана "ў шакаладзе”. Да таго ж у нас пры звальненні яе моцна пакрыўдзілі…
– Але чаму ты не сказаў мне адразу? – у роспачы выгукнула Таццяна – і асеклася: канешне ж, Юра гаварыў ёй пра гэта. Але яна, прыглушаная сваім горам, нікога і нічога не чула…
– Але гэта не ўсё, Таня. За апошнія два месяцы звольнілася не толькі Святлана, але і Насця – наша лепшая швачка, і Вера, закройшчыца, якія ўратавалі летась польскі заказ. Насця спазнілася на працу на паўгадзіны – праспала, мядовы месяц зараз у яе, а Вера дазволіла сабе недастаткова пачціва пагаварыць з Уладзімірам Сямёнавічам…
Ніна Рыбік.
Працяг.
