Заканчваючы ў мінулым годзе публікацыю апавядання Ніны Рыбік "Скрыжаванні”, мы і не падазравалі, што аўтар рыхтуе працяг гэтай, спадзяёмся, зацікавіўшай вас гісторыі.
І ён ужо ёсць. Ніна Аляксееўна адгукнулася на нашу просьбу апублікаваць працяг апавядання ў "Свіслацкай газеце”, за што рэдакцыя вельмі ёй удзячна. Таму сёння мы прапануем вам сустрэчу з даўнімі знаёмцамі.
Сёння Таццяна вырашыла пайсці з работы раней. Пасля таго, як Валодзя ўзяў на сябе забеспячэнне прадпрыемства ўсім неабходным, а Юра – тэхнічныя пытанні, часу ў яе стала больш, і дырэктар магла ўжо дазволіць сабе такую вольнасць – час ад часу пакідаць офіс не пазней за ўсіх, як было яшчэ год назад, а разам з усімі ці нават крышку раней.
Тым больш, што прычына вярнуцца сёння дамоў раней была, і да гэтай нагоды ёй хацелася крышку падрыхтавацца: зайсці да цырульніка, "пачысціць пёркі”.
"Цікава, а ён – ці помніць? – падумала Таццяна, усаджваючыся ў крэсла да цырульніка. – Пэўна ж, не… Мужчыны звычайна не звяртаюць увагі на такія значныя для жанчын моманты, як чарговая гадавіна знаёмства, першага пацалунку, шлюбу. Дзякуй богу, што хоць пра дзень нараджэння памятаюць”, – усміхнулася сама пра сябе.
Сёння спаўняўся роўна год, як яны з Юрам сталі жыць разам. Яна часта ўспамінала той дзень: яе позняе вяртанне дахаты, яго з ружамі пад пад’ездам, запрашэнне ў рэстаран, яе разгубленасць, спробы схавацца ў ванне, уцячы ад сябе і свайго кахання… І Юру – у старых Васевых джынсах з адвёрткай у руцэ. І ўсё, што было потым… І зараз яе зноў, як і тады, захліснула хваля пяшчоты і невымернага шчасця.
Яна купалася ў гэтым шчасці ўвесь мінулы год. Нават баялася: немагчыма быць увесь час такой шчаслівай, павінна здарыцца нешта дрэннае, катастрафічнае, непапраўнае – заўтра ці паслязаўтра… Але міналі і заўтра, і паслязаўтра – а Юра па-ранейшаму быў побач: уважлівы, закаханы, гаспадарлівы, клапатлівы… Яны вельмі хутка знайшлі агульную мову з Васільком. Хоць той, вярнуўшыся са студатрада, спачатку даволі насцярожана паставіўся да мамінага "кавалера”: прыглядваўся, яршыўся… Але з цягам часу адтаяў. Калі ж яна асцярожна паспрабавала высветліць, як старэйшы сын – дарослы ўжо ж, па сутнасці, чалавек – адносіцца да яе такога смелага і ў пэўнай ступені рызыкоўнага ўчынку, адказаў сур’ёзна:
– Мама, галоўнае, каб ты была шчаслівай, а з кім і чаму – якая розніца? А ты зараз такая шчаслівая, якой я цябе не бачыў ніколі.
– Ну вось яшчэ, выдумляеш, – сумелася Таццяна ад таго, што яе стан душы відаць няўзброеным вокам нават дзіцяці. – Я неаднойчы была шчаслівай, вы з Андрэйкам падарылі мне для гэтага шмат прычын.
– Не, мама, – пакруціў галавой Вася. – Я памятаю цябе рознай: вясёлай, сумнай, заклапочанай, стомленай, радаснай. Але шчаслівай – ніколі. І я рады, што гэты ні з чым не параўнальны бляск, які не падманвае, нарэшце з’явіўся ў тваіх вачах. За гэты шчаслівы бляск я б дараваў гэтаму твайму Юрыю што заўгодна. Але яму, як ні дзіўна, падобна, і дараваць няма чаго: цалкам прыстойны чалавек. Так што я рады за цябе… Толькі на ўсякі выпадак папярэджваю: не ўздумайце займацца маім выхаваннем. Вырас я ўжо, мама. Нават для цябе. А для яго і не быў ніколі маленькім. Так што ў мае справы хай не лезе, каб не нарывацца…
Па праўдзе кажучы, такі адказ Васілька насцярожыў Таццяну: чаму гэта ён так рэзка, якія такія ў яго справы, у якія нікому лезці не дазволена? А потым паціху супакоіла сябе: вядома, юначы максімалізм! Сама такая была, калі нарадзіла сына насуперак усім і ўсяму. Добра яшчэ, што ўвогуле прыняў Юру як члена сям’і, а то што б яна рабіла тады, як бы рвалася паміж сваімі самымі дарагімі мужчынамі, калі б яны, крый божа, сталі канфліктаваць?
А Андрэйка – той увогуле павіс на Юры з першага дня і не адыходзіўся ад яго, пакуль быў на канікулах. Яны разам нешта майстравалі, аб нечым бясконца гаварылі, ездзілі на рыбалку, хадзілі на футбол. Таццяна разумела, што Юра з хлапчуком наталяе свой бацькоўскі голад, які адчуваў увесь час, пакуль быў прымусова разлучаны з сынам. А Андрэйка нарэшце атрымаў тое, чаго яму не хапала ўсё жыццё, чаго не магла пры ўсім старанні даць яна, маці, і чаго не паспеў ці не схацеў даць бацька-п’яніца: старэйшага сябра, мудрага і дужага мужчыну, які здольны навучыць, падказаць, параіць і абараніць, побач з якім спакойна і надзейна. У тым годзе ён, калі заканчваліся летнія канікулы, упершыню неахвотна збіраўся ў сваё сувораўскае вучылішча, нават заікнуўся, што, можа, лепш яму не ехаць у Мінск, а вярнуцца ў сваю школу… Але Юра патлумачыў хлапчуку, што мяняць свае рашэнні – не па-мужчынску, што трэба заканчваць пачатую справу, нават калі яна табе здаецца цяжкай і ўжо не такой цікавай, як раней. І Андрэй, уздыхнуўшы, пагадзіўся, што вучылішча трэба заканчваць…
Праўда, Таццяна з Юрам да гэтага часу так і не распісаліся. Юра неаднойчы прапаноўваў зрабіць гэта, але яна ўсё не рашалася. Хоць яе крыху напружвала гэтае двухсэнсоўнае становішча "сужыцелькі” – гэта ў яе ўзросце, з двума дзецьмі ад розных бацькоў! А цяпер яшчэ гэты "грамадзянскі” муж – прыдумаюць жа слоўца, за кіламетр ад яго патыхае канцылярскім клеем, горш толькі "сужыцель”!
Але яшчэ больш, чым саромелася няпэўнасці свайго становішча, яна баялася будучыні. Таццяна не магла сказаць напэўна, што менавіта яе палохае. Але, прачынаючыся ранкам ад водару заваранай Юрам кавы і шчасліва ўсміхаючыся, яна ўжо праз хвіліну праганяла ўсмешку думкай, што ўсё гэта занадта цудоўна, каб быць праўдай, ды яшчэ ў яе жыцці, якое шчодра дарыла толькі беды і выпрабаванні…
Перад першым у іх жыцці Новым годам Юра ў чарговы раз завёў размову аб тым, што трэба ім нарэшце ўзаконіць свае адносіны, і Новы год – самы цудоўны час для гэтага: усё будзе вельмі сімвалічна – новы год, новае жыццё, новае шчасце… Раней на такія яго прапановы яна ўсё знаходзіла нейкія адгаворкі: спраў шмат, мама хварэе, з палякамі, якія ледзь не "кінулі” іх з першым заказам, а зараз сталі самымі галоўнымі партнёрамі, трэба чарговы кантракт падпісваць і падрыхтаваць яго як мае быць, улічыць усе нюансы, каб не было, як тады…
А зараз сказала шчыра:
– Юра, ты прабач мяне, калі ласка, але я не магу…
– Але чаму? – не мог ён схаваць свайго здзіўлення. – Што нам перашкаджае? Ці табе нешта ўсё ж перашкаджае? – паглядзеў вельмі ўважліва, пранізліва – можа, ён чагосьці не ведае ў яе жыцці? Але не, яе вочы не падманваюць – значыць, нешта ў ёй самой.
– Ты баішся, што я цябе пакрыўджу? – працягваў ён выказваць свае здагадкі. – Ты што, мне не верыш, Таня? Няўжо ты да гэтага часу так і не зразумела, што я цябе кахаю? – прытуліў да сябе пяшчотна жонку. – Я разумею, цябе шмат крыўдзілі ў жыцці. Але павер: далёка не ўсе мужчыны такія. Я ж не параўноўваю цябе са сваёй былой жонкай – чаму ж ты на мяне пераносіш увесь свой негатыўны вопыт?
Таццяна мякка вызвалілася з яго абдымкаў:
– Не, Юра, я цябе ні з кім не параўноўваю. Ты адзін такі ў свеце. Толькі пастарайся зразумець мяне, калі ласка… Справа не ў табе – у ва мне. Я не цябе, я сябе баюся...
– Чаго ты баішся, дурнічка ты мая маленькая? – ён не дазволіў ёй адсунуцца далей, зноў прыгарнуў да сябе і стаў гладзіць па галаве, час ад часу цалуючы ў макаўку.
– Мне цяжка растлумачыць, – спавядалася Таня яму пад паху. – Я сама для сябе не магу гэта вызначыць. Але недзе там… На самым донцы душы… У ва мне жыве страх, што ўсё гэта ненадоўга. Не назаўсёды… Што вось заўтра я прачнуся – і акажацца, што ўсё – проста сон. Цудоўны, немагчыма шчаслівы сон… Усе тыя імгненні шчасця, што мне давялося зведаць раней, былі такімі кароткімі – сапраўды імгненнямі. Сёння я шчаслівая, як ніколі, але не магу адагнаць ад сябе думку, што і гэта – ненадоўга… І калі я паверу, змацую ўсё нейкімі штампамі, пячаткамі, то ўсё ў той жа момант разбурыцца. Нібы нехта злы і ўсемагутны толькі гэтага і чакае, каб беззваротна забраць маё шчасце…
– Але ж гэта глупства, Таня! – усклікнуў Юрый. – Ты ж разумная жанчына, якіх мала ёсць у свеце – і верыш у такое! Няма нікога злога і ўсемагутнага, і ніхто не ў стане забраць наша шчасце. Я кахаю цябе і буду побач з табой заўсёды! – ён пачаў гарачыцца.
– Аб гэтым я мару больш за ўсё на свеце, – Таня вылезла са сваёй "хавайкі”, зазірнула Юрыю ў вочы і ўсміхнулася. – Але ты не прыспешвай мяне, добра? Пачакай крышку…
– А крышку – гэта колькі? – паўжартам удакладніў Юра. – Тыдзень, месяц, год, пяць?
– Я скажу табе… Сама… Потым…
– Праўда скажаш? – паглядзеў ён недаверліва. – Я ж цябе ведаю, зноў пачнеш нешта прыдумляць…
– Праўда, Юра. Абавязкова скажу!
– Ну, добра, – пакорліва ўздыхнуў Юрый. – Але май на ўвазе: я не збіраюся чакаць да бясконцасці! Калі будзеш доўга вагацца, то ўкраду пашпарт, дам хабар супрацоўнікам загса – і сам з табою ажанюся, ты і ведаць не будзеш, калі станеш Кашаваравай!
Таццяна не стала даказваць, што гэта немагчыма – ён і сам гэта ведаў. Усміхнулася толькі – яна была яму вельмі ўдзячная за тое, што ён разумее яе. Ці хоць бы робіць выгляд, што разумее, што не прымушае рабіць нешта, супраць чаго працівіцца яе істота…
…Сёння, як і тады, год назад, сыноў дома не было. Вася адправіўся з сябрамі ў сплаў на байдарках, а Андрэйку бабуля прасіла пабыць хоць тыдзень у яе ў вёсцы. І Таццяна разважала, як яны правядуць гэты вечар? Не, калі Юра не ўспомніць аб тым, якая сёння дата, нагадваць яна не стане. Падумаеш, гадавіна… Той яшчэ юбілей… Ну, прыгатуе на вячэру сваю фірменную курыцу – яшчэ ранкам замарынавала. Салацік які-небудзь настругае… Віно можна адкаркаваць ці па кілішку каньяку наліць – скажа, што проста так, стамілася… У краму яшчэ трэба зайсці, фруктаў прыкупіць.
…Вяртаючыся дахаты, яна зноў, як і ў той далёкі летні вечар, збочыла ў парк. Ён ніколькі не змяніўся: гэтак жа разамлела драмаў ў перадвечаровай гарачыні стомленага за працоўны тыдзень горада, ляніва адмахваючыся парудзелымі ўжо сям-там лістамі ад надакучлівых сляпнёў. Па набярэжнай прагульваліся, беражліва падтрымліваючы адзін аднаго за локаць, парачкі пенсіянераў – час палкіх пацалункаў юных закаханых яшчэ не прыйшоў, яны чакалі асветленага месяцавым святлом паўзмроку. "Напэўна, гэта і ёсць шчасце – вось так, на схіле гадоў, пад руку з каханым чалавекам, з якім пражыў побач усё жыццё і састарэў побач, у якога ведаеш і любіш кожную маршчынку і кожную радзімку, прагульвацца надвячоркам па алеі парка ці па лясной сцяжынцы, любуючыся гэтымі рэдкімі парамі, падумала Таццяна. – Цікава, ці будзем мы некалі, гадоў праз трыццаць, вось так з Юрам выходзіць на вечаровы шпацыр?” І злавіла сябе на думцы: гэтага б ёй хацелася больш за ўсё на свеце…
З Юрам яны сёння бачыліся толькі за снеданнем: з самага ранку ён паехаў ладзіць справы на нейкую фірму, якая, па яго меркаванні, залішне марудна і не вельмі дасканала абслугоўвала іх абсталяванне, затым – на сервіс, куды ўчора адагналі яе "Таёту”, і яшчэ ў некалькі месцаў. Яна нават не ведала, ці закончыў ён свае справы, але, калі б прыпазніўся на вячэру, то Таня была б нават радая: паспела б усё падрыхтаваць, накрыць стол – хай быў бы сюрпрыз. А мо і ён успомніць, што сёння за дзень?
Ля пад’езда яе сустрэла Веранічка, суседская дзяўчынка-падлетак. І паглядзела захоплена-зайздросліва:
– Цёця Таня, у вас сёння свята?
– Ды не… Чаму ты так вырашыла? – сумелася Таццяна: адкуль гэтае дзяўчо ведае пра гэтую, такую патаемную для яе дату?
– Не падманвайце, я ведаю! Дзядзя Юра ішоў… – Веранічка асеклася на паўслове, нібы ўспомніла, што гаварыць тое, аб чым ужо пачала, нельга, загадкава ўсміхнулася і пабегла.
Дзверы Таццяна адамкнула сваім ключом. І перш, чым увайшла ў кватэру, зразумела: яна не першай прыйшла дахаты: у прыхожцы адчуваўся водар руж – такі самы, як тады, год назад… І самі ружы – ярка-пунсовыя, нядаўна зрэзаныя, з кропелькамі-слязінкамі ў глыбіні сваіх напаўраскрытых бутонаў – яны кінуліся ў вочы нават раней, чым святочна прыбраны Юрый, які сустракаў яе з кветкамі ў руках.
– Са святам, каханая, – працягнуў ён букет. – З нашым святам!
Таццяна глядзела на яго і не магла прамовіць ні слова. Было ў гэтым позірку ўсё: захапленне – якія ж нерэальна-прыгожыя гэтыя кветкі і які прыгожы ён, яе Юра; удзячнасць – ён нічога не забыў, ён помніць і спецыяльна пайшоў з работы, каб зрабіць ёй сюрпрыз. І шчасце, усё яшчэ змешанае з недаверлівым страхам: і гэта ўсё – мне? За што, Госпадзі, няўжо я гэтага заслужыла, няўжо звычайны чалавек можа быць такім неверагодна шчаслівым?..
– Дзякуй, – толькі і змагла вымавіць яна – і ўткнулася ў яго плячо, хаваючы павільгатнеўшыя вочы.
– Гэй, толькі не плакаць! – адхіліў яе Юра. – У такі дзень грэх плакаць! Тым больш, што мы з табой ідзем у рэстаран. У цябе сёння такая шыкоўная прычоска, і чырвоныя ад слёз вочы да яе зусім не пасуюць.
– У рэстаран? – здзівілася Таццяна. – Але ж мы не збіраліся, ты нічога не казаў… Я курыцу хацела засмажыць…
– Ну як гэта – не збіраліся? Мы збіраліся яшчэ год назад, калі ты памятаеш. За год, між іншым, так і не выбраліся – мая віна, прызнаю. І сёння – самы час. Так што давай, пераапранайся. А курыцу заўтра засмажым. Андрэйку з вёскі забярэм, маму тваю прывязем пагасціць – вось і будзе ў нас святочная сямейная вячэра. А сёння – наш вечар! Толькі наш – і больш нічый…
* * *
Столік у невялікім утульным рэстаранчыку, стылізаваным "пад даўніну” (яна нават не ведала, што такі ёсць у іх горадзе), быў прадбачліва заказаны. У інтэр’еры старадаўняй вясковай хаты з лаўкамі ўздоўж сцен і вялікім куфрам у куце на падлозе былі пасцелены саматканыя ходнікі, са сцен у рамачках з-за шкла пазіралі шляхетныя паненкі ў модных капялюшыках і франтаватыя кавалеры з падкручанымі вусамі, на стале гарэла газавая лямпа – ці амаль што газавая… У Таццяны было адчуванне, што яна прыехала ў госці да сваёй бабулі, і тая вось-вось падыдзе да стала, засланага саматканым абрусам, і з цёплай усмешкай прынясе дарагім гасцям горку цёплых, толькі што з печы, бліноў і глыбокую патэльню са смачнай мачанкай…
Бліны з мачанкай і сапраўды неўзабаве з’явіліся на стале. А таксама запацеўшы графін з вішнёвай налівачкай – усё гэта прынесла ўвішная дзяўчына з доўгай касой, выкладзенай на галаве вяночкам, і ў вышытай льняной блузцы…
– Я спачатку хацеў запрасіць цябе ў кітайскі рэстаран, – сказаў, нібы апраўдваючыся, Юрый. – Але мне падалося, што гэта неяк недарэчна – не такія мы з табой арыстакраты, каб кітайскімі палачкамі рыс дзяўбсці. А потым неяк выпадкова натрапіў на гэты (ён толькі нядаўна адкрыўся) – і нібы ў госці да дзеда завітаў… Нечым сапраўдным, родным, спрадвечным тут патыхае. Якраз для такога ўрачыстага моманту. Я падумаў, што і табе павінна быць да сэрца гэтая вясковая атмасфера.
– Мне тут вельмі падабаецца, – развеяла яго сумненні Таццяна. – А што, у нас сёння нейкі асабліва ўрачысты момант? Мне здавалася – звычайная святочная вячэра з нагоды гадавіны нашага… гм-м-м… асабліва блізкага знаёмства...
– Так, безумоўна, – Юра, здаецца, хацеў нешта сказаць і старанна падбіраў словы. – Але ўсё ж не зусім звычайная… Ва ўсякім выпадку, мне хочацца, каб яна была такой… Я на гэта спадзяюся…
Таня, усміхаючыся, назірала, як ён пакутуе, імкнучыся падабраць патрэбныя словы. А ён, здаецца, не заўважаў гэтага: апусціўшы вочы, камячыў у руках льняную сурвэтку.
– Таня, я хачу табе сказаць… Менавіта сёння, хоць гаварыць мне гэта хочацца штодня і штохвіліны…
Юра замоўк на хвіліну.
– Ты прабач, калі я не вельмі складна… Але ты павінна зразумець… Я хачу сказаць табе, Танечка… Ну, словам… Дзякуй табе за гэты год… І ўвогуле – за ўсё! За тое, што ты ёсць у маім жыцці. Верыш – я такім шчаслівым ніколі не быў. У мяне сэнс жыцця з’явіўся! Пасля ўсяго, што давялося перажыць: здраду жонкі, разлуку з сынам, незаслужанае зняволенне, хваробы маці, у якіх найбольш маёй віны, – я жыў, нібы ляцеў на аўтапілоце: еў, калі было што, спаў, калі было дзе… Баяўся толькі зусім апусціцца, упасці на дно, каб маці і сястры не было за мяне сорамна. Я і так прычыніў ім нямала болю. І сын – каб ён не лічыў, што яго бацька скончаны чалавек, нават калі яго ў гэтым пераконваюць. Хацелася, каб ён зразумеў – калі не зараз, то праз гады – што бацька яго не такі нягоднік, як, напэўна ж, намалявала мяне ў сваіх расповедах яго маці… Я веру, што некалі мы ўсё ж сустрэнемся і я яму ўсё раскажу. А нешта ён і сам павінен помніць, не зусім жа маленькім быў, калі ўсё гэта здарылася.
Юра матнуў галавой, адганяючы чорныя ўспаміны аб мінулым жыцці, і прадоўжыў больш рашуча:
– А цяпер, калі ў мяне ёсць сям’я… Ты, Андрэйка, Вася… Калі я ведаю, што дома мяне чакаюць, што мне заўсёды рады, што мяне прымуць – любога: стомленага, хворага… Я зразумеў, што я некаму патрэбен – не як дадатак да кашалька ці да кватэры, а сам па сабе, такі, як я ёсць, са сваімі недахопамі і праблемамі – Юрый Аляксандравіч Кашавараў! Ты, напэўна, не ведаеш – і дзякуй богу, што не ведаеш – як гэта страшна: адчуваць, што ты нікому не патрэбен, што калі нават заўтра цябе не стане – ні ў каго ў душы не ўзнікне пустата, хоць на некалькі хвілін… А можа, тыя, каго ты некалі любіў, дзеля каго жыў, і ўвогуле не заўважаць, што цябе не стала…
Юра змоўк на хвіліну – і прадоўжыў ужо зусім іншым голасам:
– А цяпер, Танечка, дзякуючы табе, я жыву – у самым поўным сэнсе гэтага слова. ЖЫВУ! – ты разумееш! У мяне душа спявае! Я ведаю, дзеля чаго існую на гэтым свеце! Ты за гэты год стала самым родным, самым дарагім чалавекам у маім жыцці – нават больш дарагім, чым мама – хай яна мяне прабачыць, але гэта так… І я гатовы на ўсё, каб ты была шчаслівай. Разумееш – на ўсё!
– Я і так шчаслівая, Юра, – цёпла ўсміхнулася Таня і накрыла яго руку сваёй. – Як ніколі. Мне з табой так цёпла, спакойна і надзейна…
– Сапраўды? – Юра закахана паглядзеў ёй у вочы. – Ну, то самы час перайсці да ўрачыстага моманту.
Ён палез у кішэню і дастаў аксамітную падушачку.
– Таня, я памятаю, што ты мне некалі сказала. Я згодзен чакаць, пакуль маё каханне не пераможа твой страх – як заўгодна доўга… Не хацелася б, вядома, каб гэта цягнулася бясконца, але хай будзе так, як ты хочаш, як патрабуе тваё сэрца. Але мне будзе прасцей чакаць, калі ў цябе на руцэ будзе вось гэта…
Ён працягнуў каробачку, Таццяна раскрыла яе – і ўбачыла на белым атласе тонкі сярэбраны, прыгожа інкруставаны золатам пярсцёнак.
Яна паглядзела недаверліва на падарунак, затым – на Юру…
– Гэта што, афіцыйная прапанова рукі і сэрца? – гулліва ўзняла бровы.
– Калі хочаш – так. Але мне больш падабаецца беларускае слова "заручыны”. Прабач, але на брыльянты пакуль яшчэ не зарабіў… Але калі ты будзеш так марудзіць, то да вяселля якраз паспею, – ён прыняў яе жартаўлівы тон.
– Не трэба брыльянтаў, – засмяялася Таня. – Ні зараз, ні потым. Не навучылася насіць за жыццё – няма чаго і прывыкаць. А серабро – сама тое. Мой метал.
Яна ўзяла пярсцёнак і, крыху павагаўшыся, надзела яго на сярэдні палец правай рукі.
Юра аж заззяў ад шчасця.
– Шампанскага прынясіце! Калі ласка! – гукнуў ён некуды ў глыбіню залы, дзе мільганула расшытая васількамі кашуля афіцыянткі.
– Шампанскага? З мачанкай? Але ж і густы ў цябе, шляхціц Кашавараў! – засмяялася Таня.
– Не перажывай, шампанскае – для разагрэву, – па-змоўніцку падміргнуў Юра. – А з мачанкай будзем піць налівачку. А хочаш – крамбамбулю?! Ты спрабавала калі-небудзь крамбамбулю? Ну, шмат страціла. Для заручынаў – сама той напой!
Таня засмяялася: хай сабе будзе крамбамбуля! Сёння яна ўвогуле была згодна на ўсё. Здаецца, нават той незразумелы страх, які варочаўся на самым донцы душы ўвесь гэты год, некуды знік. Сёння яна нарэшце паверыла, што таксама можа быць шчаслівай. Ну а чаму не, чым яна горшая за іншых?!!
…Пад раніцу, калі стомлены Юра заснуў – нават сонны ён, як маленькі, трымаў яе руку, нібы баяўся, што яна некуды знікне – Таня паспрабавала ўспомніць і асэнсаваць учарашні вечар – кожны момант, слова, рух, жэст, усмешку, усё да найменшай драбнічкі, занатаваць у памяці, схаваць, як у тым непад’ёмным куфры, што стаяў у рэстаране. Але думаць, разважаць, асэнсоўваць, занатоўваць не атрымлівалася: думкі размякчыліся, як масла на гарачай патэльні, засталіся адны пачуцці. На душы было цёпла і хораша, слёзы замілавання і шчасця ціхенька цяклі з вачэй…
Задрамала яна, калі за акном пачало развідняць. Здаецца, нават і не прыснула – толькі змежыла на хвілінку вейкі. І амаль адразу ў мозг з болем, нібы выпушчаная некім нябачным куля, уварвалася залівістая тэлефонная трэль. Яна яшчэ не паспела расплюшчыць вочы, як адчула: гэта тое, чаго яна баялася ўвесь гэты год… Гэта – канец яе шчасця… Як толькі яна расслабілася, паверыла, адпусціла свой страх – той, невядомы, страшны, небяспечны, падсцярог яе, безабаронную – і вось зараз, у наступную хвіліну назаўсёды забярэ яе шчасце…
Яна, босая, з рассыпанымі па плячах валасамі, стала ў прыхожцы над тэлефонам – і не магла працягнуць руку, каб зняць трубку. А тэлефон галасіў-разрываўся на ўсю моц – гэты перадранішні гук бяды чуў, здаецца, увесь іх шматпавярховы дом.
Нарэшце ў дзвярах спальні з’явіўся заспаны Юра:
– Таня, што здарылася?
І яна, заплюшчыўшы вочы, зняла трубку…
Яна дрэнна разумела тое, пра што гаварылі ёй незнаёмыя людзі. Вася… У паходзе… Падчас начоўкі… Бойка з мясцовымі… Нож у сэрца… Загінуў на месцы…
Таццяна слухала ўсе гэтыя словы, спачуванні, пытанні, і адна думка пульсавала ў галаве: "Вася… Сыночак… Васілёк… Кветка мая… Не зберагла…” Здаецца, яна шаптала гэтыя словы, а можа, крычала?
Юра забраў у яе з рук тэлефонную трубку, аб нечым гаварыў з тымі людзьмі, што прынеслі ёй страшную вестку. Затым адвёў Таню на кухню, наліў у шклянку вады, накапаў туды валяр’янкі, прымусіў выпіць. Зноў кінуўся да тэлефона, некаму званіў, аб нечым дамаўляўся, нешта прасіў.
Яна ж нібы здранцвела і, хістаючыся на крэсле, як маятнік, паўтарала шэптам: "Васечка… Сынок… Не можа быць… Ты не можаш са мною так абысціся… Ты не можаш мяне пакінуць… Госпадзі, зрабі так, каб гэта было няпраўдай! Я аддам усё – фірму, сваё шчасце, самую сябе – толькі хай акажацца, што гэта памылка, што гэта не з маім Васем здарылася непапраўнае. Калі табе трэба ахвяра – забяры мяне! Толькі не сына… Хай акажацца, што ён хворы, паранены, нават калека – я выхаджу, вылечу, уратую – толькі, каб жывы! Божачка, зрабі так! За што ты мяне так караеш – забіраеш самае дарагое? Чым я правінілася перад табой? Што адзін-адзіны год за ўсё жыццё была шчаслівай? То забяры ты гэтае шчасце, толькі вярні Васілька. Ты ж можаш, ты ўсемагутны, ты ажыўляў нават мёртвых… А ён жа яшчэ не мёртвы – я не бачыла яго мёртвым. Зрабі так, каб гэта было недарэчнай памылкай!”
Але ўсё аказалася праўдай.
Перад ёю, як у сне, мільгалі асобныя кадры-карцінкі. Вось у кватэру ўнеслі труну, а ў ёй нейкі малады хлопец, нечым падобны на Васю – але зусім незнаёмы, немагчыма прыгожы, з зачасанымі на бок валасамі – ён так ніколі не прычэсваўся, у новым дарагім касцюме… Незнаёмыя людзі падыходзяць да яе, спачувальна паціскаюць рукі, нешта гавораць – яна не разумее, што менавіта… Галосіць-прычытвае маці, якраз так, як некалі на пахаванні бабы Параскі. На нейкі момант хваля радасці захліствае яе: ёй здаецца, што яна ў вёсцы, у сваім дзяцінстве, і аплакваюць бабулю, а не Васю. Але побач ціхенька хліпае, трымаючыся за яе руку, Андрэйка, і яна зноў разумее, не жадаючы ў гэта верыць, што ўсё – праўда… Патрэсквае агеньчык свечкі – ёй хочацца затушыць гэты трапяткі язычок полымя, бо ад яго, як ёй здаецца, па кватэры, па пад’езду, па вуліцы расплываецца ліпкі і халодны, як ранішні туман, водар смерці, які перасядае ў горле, не дае дыхаць, але маці не дазваляе, глядзіць строга, асуджальна, і яна спыняецца. Час ад часу недзе ў праёме дзвярэй, нібы ў іншым жыцці, мільгае ўчарнелы твар Юры: ён ловіць яе позірк, нібы просіць абаперціся на яго, падзяліцца сваім горам, але яна хавае вочы: не магу, гэты боль – толькі мой…
Раптам там, у дзвярах, на месцы Юры з’явілася постаць сівагаловага паўнаватага мужчыны. У яе ўзнікла незразумелае адчуванне, што яна некалі недзе бачыла гэтыя немагчыма блакітныя вочы, вельмі падобныя на Васевы. "Дачушка, ты прабач, але я паведаміла Сашу, ён некалі пакінуў мне свой тэлефон, прасіў табе перадаць, ды я не асмелілася, ты ж нават гаварыць пра яго не дазваляла. Усё ж Вася яго сын – грэх было не сказаць”, – вінавата шэпча маці, і Таня разумее, што гэты чалавек з блакітнымі вачыма з’явіўся адтуль, з яе мінулага жыцця. Няўжо некалі ён быў самым дарагім, самым каханым, і гэта з-за яго здрады яна не хацела жыць? А цяпер ён прыйшоў сюды, каб развітацца з ЯЕ Васільком, каб забраць яго з сабою – у тое мінулае жыццё, дзе цвілі валошкі ў жыце і яна была шчаслівай. "Ды як ён пасмеў!” – яна захлынулася ад гневу і крыўды. Выскачыла ў калідор, спатыкнуўшыся аб грувасткі вянок з белымі ліліямі – на жалобнай стужцы паспела згледзець словы "…ад бацькі”. Захацелася парваць гэтыя лілеі на дробныя шматкі, выкінуць у сметніцу, але наткнулася на поўны болю і спачування позірк Юры, які стаяў у калідоры, падпёршы плячом вушак уваходных дзвярэй, і спыніла сама сябе: можа, гэта вянок ад Юры, а яна…
Ніна Рыбік.
